1. Sự phát triển của nghề luật sư trong thời kì hội nhập và xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam
Đối với nghề nào cũng vậy, sự tác động của thị trường luôn tạo ra một tầm ảnh hưởng không nhỏ với nghề đó. Và nhất là trong nền kinh tế thị trường này thì việc sự tác động của không nằm ngoài quy luật đó. Nghề luật sư có thể gọi là một nghề tự do, tự do trong khuôn khổ của pháp luật. Cái gì càng tự do thì đều chịu ảnh hưởng nhiều từ thị trường, từ nhà nước. Nước ta đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, chuyển từ một nước nghèo nàn, lạc hậu sang nền kinh tế hiện đại hơn.Hay nói một cách khác nước ta đang chuyển sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Vậy nên hoàn cảnh đất nước có rất nhiều vấn đề tác động thị trường, của nhà nước lại càng quan trọng.Nghề luật sư cũng vào nghề luật sư, tác động vào đạo đưc nghề luật sư về cả mặt tích cực lẫn mặt tiêu cực.
1.1.Đối với kinh tế
Pháp luật thuộc một trong những yếu tố của kiến trúc thượng tầng, còn kinh tế thì thuộc về yếu tố của cơ sở hạ tầng. Cũng như nhà nước, pháp luật sinh ra trên cơ sở của hạ tầng, do cơ sở hạ tầng quyết định. Cơ sở hạ tầng là nguyên nhân trực tiếp quyết định sự ra đời của pháp luật, qui định nội dung, hình thức, cơ cấu và phát triển của pháp luật.
Nền kinh tế của nước ta đang trên đà phát triển rất nhanh. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của nước ta năm 2009 đạt 6,6% và đến năm 2010 nước ta dự định tăng trưởng kinh tế đạt trên 7%. Nước ta là một nước có tốc độ phát triển kinh tế cao trên Thế giới. Từ một nước nghèo nàn, lạc hậu, bị thống trị hơn 1000 năm của phong kiến, trải qua 2 cuộc chiến tranh lớn với Pháp và Mĩ, tưởng rằng nền kinh tế của Việt Nam khó có thể phụ hồi. Tuy nhiên, nhờ vào đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước thì nền kinh tế của nước ta đã phát triển một cách vượt bậc. Đảng và Nhà nước ta đã đề ra các kế hoạch 5 năm để phát triển kinh tế của đất nước trong khi đất nước đang rơi vào tình trạng khó khăn, khủng hoảng (đặc biệt là nạn đói năm 1945 đã làm hai triệu đồng bào ta chết đói). Nền kinh tế của Việt Nam ngày càng đi lên theo đó là các mối quan hệ ngoại thương với các nước và các tổ chức trên Thế giới như: gia nhập ASEAN (1995), bình thường hóa quan hệ Việt – Mĩ(1995), tham gia AFTA, APEC và đặc biệt là vào năm 2007, Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại Thế Giới WTO.
Theo cùng sự phát triển của nền kinh tế là sự phát triển của nghề luật sư.Kinh tế càng phát triển, các hoạt động thương mại diễn ra càng nhiều thì ngành luật sư càng phát triển.
Thống trị hơn 1000 năm của phong kiến, trải qua 2 cuộc chiến tranh lớn với Pháp và Mĩ, tưởng rằng nền kinh tế của Việt Nam khó có thể phụ hồi. Tuy nhiên, nhờ vào đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước thì nền kinh tế của nước ta đã phát triển một cách vượt bậc. Đảng và Nhà nước ta đã đề ra các kế hoạch 5 năm để phát triển kinh tế của đất nước trong khi đất nước đang rơi vào tình trạng khó khăn, khủng hoảng (đặc biệt là nạn đói năm 1945 đã làm hai triệu đồng bào ta chết đói). Nền kinh tế của Việt Nam ngày càng đi lên theo đó là các mối quan hệ ngoại thương với các nước và các tổ chức trên Thế giới như: gia nhập ASEAN (1995), bình thường hóa quan hệ Việt – Mĩ(1995), tham gia AFTA, APEC và đặc biệt là vào năm 2007, Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại Thế Giới WTO.
Việt Nam – WTO đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp Việt Nam cũng đặt chân vào sân chơi “không biên giới”, ẩn chứa cả cơ lẫn nguy. Luật sư Lưu Văn Tám (Hội đồng Luật sư Quốc gia) cho biết, nhiều luật sư trẻ bây giờ là đồng nghiệp, cũng là “đối thủ của ông ngay từ giai đoạn Việt Nam đang đàm phán vào WTO. Họ đã có kế hoạch thành lập Văn phòng Luật sư riêng.
Chúng ta từng phải liên tục đối mặt với các vụ kiện bán phá giá, liên quan đến con cá, con tôm, các mặt hàng công nghiệp như dệt may, da giày… Hay vụ thua kiện pháp lý của Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), cũng là lời cảnh tỉnh đối với các doanh nghiệp, vừa thiếu thông tin và cả hiểu biết về Luật thương mại quốc tế.
1.2.Về chính trị
Việt Nam đã trải qua 2 cuộc chiến tranh lớn với Pháp và Mĩ, tưởng rằng nền kinh tế của Việt Nam khó có thể phụ hồi. Tuy nhiên, nhờ vào đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước thì nền kinh tế của nước ta đã phát triển một cách vượt bậc. Đảng và Nhà nước ta đã đề ra các kế hoạch 5 năm để phát triển kinh tế của đất nước trong khi đất nước đang rơi vào tình trạng khó khăn, khủng hoảng (đặc biệt là nạn đói năm 1945 đã làm hai triệu đồng bào ta chết đói). Nền kinh tế của Việt Nam ngày càng đi lên theo đó là các mối quan hệ ngoại thương với các nước và các tổ chức trên Thế giới như: gia nhập ASEAN (1995), bình thường hóa quan hệ Việt – Mĩ(1995), tham gia AFTA, APEC và đặc biệt là vào năm 2007, Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại Thế Giới WTO.
Luật sư Việt Nam ra đời từ khi nước Việt Nam dân chủ công hoà được thành lập năm 1945. Nhưng, nghề luật sư chỉ được biết đến là một nghề từ năm 1987, khi Pháp lệnh tổ chức luật sư được ban hành. Tuy được coi là một nghề nhưng cho đến trước năm 2001, luật sư vẫn chỉ được coi là “nghề tay trái”, việc “làm thêm” của một số cán bộ, công chức trong các cơ quan pháp luật, chưa phải là một nghề chuyên nghiệp như các nghề nghiệp khác.Vì thế, sau 14 năm Pháp lệnh luật sư đi vào cuộc sống, cả nước mới có chưa đầy 2000 luật sư. Phần lớn trong số ít luật sư này lại là các cán bộ về hưu, các công chức kiêm nhiệm… Luật sư trẻ chuyên nghiệp chỉ tính được trên đầu ngón tay!Cái vòng luẩn quẩn của sự không chuyên nghiệp đã khiến cho luật sư Việt Nam chưa tìm được chỗ đứng trong hệ thống thực thi pháp luật và đời sống kinh doanh, thương mại.
Pháp lệnh luật sư 2001 ra đời mang theo một sứ mệnh lịch sử là chuyên nghiệp hoá luật sư Việt Nam, nâng tầm nghề này để xứng đáng với vị trí vốn có của nó trong nền kinh tế thị trường của một xã hội dân chủ, văn minh. Hai thay đổi cơ bản so với hệ thống pháp luật về luật sư trước đó là: Hình thành các tổ chức hành nghề luật sư chuyên nghiệp và không chấp nhận sư kiêm nhiệm trong hoạt động luật sư. Bên cạnh đó, một số những thay đổi pháp ly khác cũng có tác động tích cực đến con đường chuyên nghiệp hoá nghề này như:không chấp nhận trình độ “tương đương đại học luật”, mở rộng phạm vi cung cấp dịch vụ cho luật sư.. Sau 5 năm thực thi Pháp lệnh 2001, diện mạo luật sư Việt Nam đã thay đổi hẳn. Hơn 1100 tổ chức hành nghề luât sư Việt Nam đã đi vào hoạt động, tạo thành một mạng lưới quan trọng trong hệ thống thực thi pháp luật. Hình thành một đội ngũ luật sư chuyên nghiệp hơn 4100 luật sư. Đặc biệt, vai trò của luật sư trong hệ thống thực thi pháp luật và hệ thống thương mại đã được khẳng định. Luật sư – hai từ này đã tạo được một vị trí khá quan trọng trong hệ thống phân vai của xã hội Việt Nam đương đại.
Tuy nhiên, Pháp lệnh luật sư cũng còn để lại một khoảng trống khiến cho con đường chuyên nghiệp hoá của luật sư Việt Nam vẫn gặp những “cú sóc” bất ngờ. Những quy định chưa rõ ràng của Pháp lệnh 2001 về khái niệm dịch vụ pháp lý đã đẻ ra nạn “hai luật chơi” trong thị trường dịch vụ pháp lý. Nhiều người không phải luật sư vẫn cứ cung cấp dịch vụ pháp lý như luật sư. Bên cạnh đó, việc phận biệt vai trò giữa luật sư trong công ty luật hợp danh với luật sư trong các văn phòng luật sư đã khiến hệ thống hành nghề của chúng ta phát triển không bình thường như quy luật của nó.
Luật luật sư ra đời đúng lúc. Ngày 01.01.2006 đánh dấu một mốc quan trọng trên chặng đường chuyên nghiệp hoá của nghề luật sư Việt Nam bởi những thay đổi về thể chế mà Luật luật sư tạo ra sẽ tạo đà cất cánh cho luật sư Việt Nam. Những thay đổi ấy là:
- Thứ nhất, Luật đã thống nhất điều chỉnh thị trường dịch vụ pháp lý, không còn nạn hai luật chơi. Ai muốn cung cấp dịch vụ pháp lý phải là luật sư và phải được điều chỉnh bởi Luật, quy tắc đạo đức nghề nghiệp.
- Thứ hai, luật đã thừa nhận bản chất của tổ chức hành nghề luật sư là doanh nghiệp, nghề luật sư là một nghề kinh doanh dịch vụ. Như thế, chúng ta không còn khác thế giới trong quan niệm về nghề luật sư.
- Thứ ba, các luật sư không phải chịu sự phiền toái khi gia nhập đoàn luật sư vì cái hộ khẩu nữa. Từ nay, nó đã bị loại hẳn khỏi bộ hồ sơ và những phiền hà do nó gây ra cũng chấm dứt.Đáng chú ý là sự mở rộng hình thức hành nghề luật sư đang tạo ra nhiều cơ hội hơn nữa cho luật sư khẳng định mình trong nhiều lĩnh vực mà trước nay không có.
Ngoài việc ra luật, thông tư, quyết định về ngành luật, nhà nước còn ra rất nhiều nghị quyết về các vấn đề: kinh tế, chính trị, xã hội…để phát triển đất nước.
- Về kinh tế: Nghị quyết số 51/2010/QH12 về kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2011. Ngày 24/5/2005, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 48-NQ/TW về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 (sau đây gọi là Nghị quyết số 48). Điểm 6 mục II của Nghị quyết số 48 đã đặt ra định hướng: “Xây dựng và hoàn thiện pháp luật về hội nhập quốc tế”, trong đó nhấn mạnh “ưu tiên xây dựng các văn bản pháp luật và các thiết chế bảo vệ nền kinh tế độc lập tự chủ trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế; khẩn trương rà soát, hoàn thiện pháp luật theo yêu cầu gia nhập WTO; thực hiện cam kết với ASEAN; tham gia đầy đủ vào AFTA năm 2006; tiến tới Cộng đồng kinh tế Châu Á vào năm 2020. Ngày 11/01/2007, Việt Nam chính thức trở thành thành viên chính thức thứ 150 của WTO. Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ra các nghị quyết số 08-NQ/TW ( Nghị quyết số 16) đã đặt ra yêu cầu rà soát hệ thống pháp luật.
- Về xã hội: Luật trợ giúp pháp lí được Quốc hội khóa XI kì họp thứ 9 thông qua ngày 29/6/2006 và có hiệu lực kể từ ngày 1/1/2007.Nghị quyết số 7/2007/NĐ/CP ra ngày 12/1/2007 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật trợ giúp pháp lí.Bộ tư pháp đã ban hành thông tư số 7/2008/TT-BTP ban hành ngày 21/8/2008 hướng dẫn thực hiện chính sách trợ giúp pháp lí trong các chương trình phát triển kinh tế – xã hội các xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc và miền núi giai đoạn 2006-2010 và chương trình xóa đói giảm nghèo giai đoạn 2006-2010.
Ngày 19/10/2010 tại Hà Nội, dự thảo chiến lược phát triển nghề luật sư đến năm 2020 do bộ tư pháp soạn thảo. Thay mặt ban soạn thảo dự thảo Chiến lược phát triển nghề luật sư giai đoạn 2020, Vụ phó Vụ Bổ trợ tư pháp, Bộ Tư pháp Nguyễn Văn Bốn cho biết, có 4 quan điểm được ban soạn thảo đặt ra gồm: Thực trạng tổ chức, hoạt động luật sư ở nước ta; Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển nghề luật sư; Nhiệm vụ và giải pháp thực hiện; Tổ chức thực hiện. Ông Bốn nêu lên 5 định hướng chiến lược phát triển hành nghề luật sư. Thứ nhất, phát triển số lượng và nâng cao chất lượng đội ngũ luật sư đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp phục vụ công cuộc phát triển kinh tế xã hội, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Thứ hai, phát triển hoạt động hành nghề luật sư trở thành nghề chuyên nghiệp đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của cơ quan, tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp về dịch vụ pháp lý và chất lượng dịch vụ pháp lý. Thứ ba, phát triển tổ chức hành nghề luật sư hành nghề chuyên sâu trong một số lĩnh vực, có khả năng cạnh tranh cao, từng bước chiếm lĩnh thị trường dịch vụ pháp lý trong khu vực và trên thế giới. Thứ tư, phát triển các tổ chức xã hội nghề nghiệp của luật sư có cơ cấu, tổ chức thống nhất từ Trung ương đến địa phương, hoạt động chuyên nghiệp đảm bảo phát huy tối đa vai trò tự quản trong việc quản lý luật sư và hành nghề luật sư. Thứ năm, đổi mới công tác quản lý nhà nước, từng bước giao cho tổ chức xã hội nghề nghiệp của luật sư thực hiện một số nhiệm vụ quản lý nhà nước về luật sư và hành nghề luật sư, đảm bảo tuân thủ pháp luật tuân theo quy tắc đạo đức nghề nghiệp luật sư.
1.3.Về xã hội
Cùng với sự phát triển của thời đại thì các tệ nạn xã hội ngày càng gia tăng: ma túy, HIVS, trộm cắp, hiếp dâm…Các tệ nạn xảy ra ngày nhiều, có tổ chức và hoạt động ngày càng chuyên nhiệp hơn. Chính vì vậy mà vấn đề pháp luật ngày càng được đặc biệt chú trọng.
Không chỉ có các tệ nạn xã hội mà nhu cầu dân sự ngày càng tăng: như li hôn, bạo lực gia đình, tranh chấp đất đai…
Ngày nay, xã hội ngày càng phát triển thì nhu cầu pháp lí ngày càng gia tăng. Người ta không còn ngại việc ra tòa hay đến văn phòng luật sư, gặp luật sư nữa. Những vụ án dân sự giờ đây xảy ra ngày càng nhiều, ngày càng nghiêm trọng và dần trở thành vấn nạn của xã hội, của đất nước đòi hỏi cần có một đội ngũ luật sư vững vàng trong chuyên môn, kiên định trong tư tưởng và lương tâm thanh sạch để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội.
