Kinh nghiệm của các nước Châu á khác
Theo mô hình Nhật Bản, đa số các nước đang phát triển Châu á đều khởi động quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của mình từ việc đẩy mạnh xuất khẩu một số mặt hàng chủ lực với hàm lượng chế biến tăng dần. Năm 1960, nhiên liệu, khoáng sản kim loại và các sản phẩm sơ chế chiếm tới 100% tổng xuất khẩu của Inđônêxia, 99% của Mianma, 98% của Thái Lan, 96% của Philippin, 94% của Malaixia, 86% của Hàn Quốc, 74% của Singapore và 55% của ấn Độ; thì đến năm 1970 tỷ lệ này của các nước giảm xuống lần lượt còn: 97%, 97%, 74%, 65%, 82%, 11%, 49% và 39%. Đến thập kỷ 90, cơ cấu xuất khẩu của các nước này đã có những chuyển biến căn bản: đa dạng hơn giảm hẳn hàng hóa nguyên liệu và nông sản, tăng nhanh hàng công nghiệp có hàm lượng khoa học và chế biến cao. Chẳng hạn hàng sơ chế và nông sản của Malaixia chỉ còn chiếm 20,4% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 1995; của Thái Lan 17,4% (năm 1994). Mỗi nước tập trung phát triển 5-10 mặt hàng chủ lực. Năm 1975, 5 mặt hàng xuất khẩu chủ lực chiếm tới 89,1% tổng giá trị xuất khẩu của Inđônêxia, 64,2% của Singapore, 61,4% của Philippin, 61% của Malaixia và 48,5% của Thái Lan.
Về nhập khẩu, nét chung của các nước khu vực là đều cố gắng giảm nhập khẩu hàng tiêu dùng, dành ngoại tệ để nhập nguyên vật liệu, máy móc thiết bị, công nghệ sản phẩm trung gian để tăng cường sản xuất trong nước, giải quyết việc làm và phát triển nền công nghiệp nội địa.
Đối với các nước ASEAN, hàng hóa có hàm lượng công nghệ cao và hàng hóa trung gian, bán thành phẩm chiếm tới 90-93% tổng giá trị hàng nhập khẩu. Đến những năm 90, tỷ trọng nhập khẩu sản phẩm trung gian giảm hẳn do nhiều nước ASEAN đã tự sản xuất được các sản phẩm trung gian ở trong nước, thay vào đó, tỷ trọng nhập khẩu hàng hóa có hàm lượng công nghệ cao như máy móc, thiết bị công nghệ tăng lên. Ví dụ, ở Thái Lan năm 1960, tỷ lệ hàng trung gian chiếm trên 40% giá trị nhập khẩu; hàng máy móc thiết bị chiếm dưới 30% giá trị nhập khẩu, năm 1970 tỷ lệ là 30% và 30%, nhưng đến năm 1990 thì tỷ lệ máy móc, thiết bị và hàng công nghiệp cơ bản đã chiếm tới 62,4% giá trị nhập khẩu của nước này.
Để hỗ trợ tích cực xuất khẩu, các nước khu vực đều coi trọng tự do hóa kinh doanh của khu vực tư nhân và Nhà nước chú ý sử dụng linh hoạt các biện pháp ưu đãi về thuế, trợ giúp xuất khẩu và thực thi chính sách tỷ giá linh hoạt theo hướng duy trì đồng bản tệ “rẻ”. Phương thức hàng đổi hàng, thanh toán bồi hoàn, mua bán trả chậm cũng được vận dụng mềm dẻo để khắc phục tình trạng khó khăn về thị trường và ngoại tệ.
Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, các nước đều cố gắng kết hợp cả hai chiến lược “sản xuất thay thế nhập khẩu” với “sản xuất hướng vào xuất khẩu”. Từ những năm cuối thập kỷ 60 đầu 70, các nước Đông Nam á chuyển dịch trọng tâm từ “thay thế nhập khẩu” sang “ hướng về xuất khẩu”.
Các nước hội nhập thành công đều đặt trọng tâm ưu tiên vào xây dựng và phát triển các thị trường có dung lượng lớn, sức tiêu thụ cao của các nước phát triển nhằm khai thác tối đa các lợi thế cạnh tranh của mình (tài nguyên thiên nhiên và lao động rẻ). Những năm 1960-1980, Anh, Mỹ, Đức, Pháp và các nước phát triển Châu Âu chiếm tới 80% tổng giá trị ngoại thương của Malaixia. Còn Thái Lan năm 1980 kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ, Tây Âu và Nhật Bản đã chiếm hơn 60%. Xuất khẩu trong nội bộ các nước ASEAN trong khuôn khổ AFTA cũng được nhiều nước ASEAN coi trọng. Tỷ lệ xuất khẩu của Thái Lan vào ASEAN chiếm 20% tổng xuất khẩu năm 1995, cao hơn tỷ lệ xuất vào Nhật, EU và Mỹ.
Đối với nhiều nước ASEAN, chính sách đa dạng hóa thị trường cũng được nhấn mạnh nhằm mục tiêu xác lập cơ cấu cân bằng giữa các thị trường trong khu vực và toàn thế giới, để vừa mở rộng thị trường, phát triển ngoại thương, khuyến khích xuất khẩu, vừa tránh sự phụ thuộc quá mức vào một thị trường nào đó.
Hệ thống xúc tiến thương mại được các nước ASEAN đặc biệt coi trọng phát triển. ở Singapore, Cục phát triển thương mại thuộc Bộ Thương mại và công nghiệp là cơ quan quản lý Nhà nước cao nhất về xúc tiến thương mại. Ngoài ra các Hiệp hội ngành nghề, phòng thương mại và công nghiệp người ấn Độ đều tiến hành công việc xúc tiến thương mại. Các cơ quan xúc tiến thương mại bán thông tin cho các doanh nghiệp với giá rẻ, chỉ bằng 30-50% chi phí.
Những năm gần đây, các nước ASEAN đề ra và xúc tiến một loạt các chính sách tự do hóa thương mại (đặc biệt Singapore đã từ lâu không áp dụng hàng rào thuế quan và phi thuế quan để bảo vệ hàng nội địa), tự do hóa đầu tư, khuyến khích FDI, nhờ vậy các doanh nghiệp trong nước sớm cứng cáp hơn. Đầu những năm 90, các công ty đa quốc gia kiểm soát ít nhất 75% tổng số vốn đầu tư và công nghiệp chế biến- chế tạo, đóng góp khoảng 65% tổng giá trị sản xuất công nghiệp và 85% hàng hóa xuất khẩu trực tiếp, tạo ra 60% việc làm trong công nghiệp Singapore. Trong những năm ngành công nghiệp then chốt đóng góp cao nhất vào GDP của Singapore thì doanh nghiệp thuộc sở hữu của nước ngoài chiếm ưu thế tuyệt đối: tới 87% trong Ngành điện tử, 84% ngành lọc dầu, 55% ngành luyện thép.
Phát triển cơ sở dịch vụ kỹ thuật phục vụ hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là thuận tiện hóa thủ tục hải quan được các nước hết sức coi trọng (từ năm 1989, Singapore đã xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống trident để làm thủ tục xuất – nhập khẩu hàng hóa. Quản lý chất lượng hàng hóa, sản phẩm xuất – nhập khẩu cũng được các nước ASEAN coi trọng trong quá trình tăng cường hội nhập kinh tế quốc tế. Hầu hết các nước đều thực hiện chế độ bắt buộc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 9000, ISO 9001, ISO 14000.
